آمار
وب سایت:
سؤال:
رویکرد اهل سنت در برابر جریان تکفیری چيست؟
عطاران: در داخل کشور ما گروهي از عوام و حتی بينِ برخی از خواص حوزوی و مجامع علمی، خلطی ميان جامعه اهل سنت، و علمای آنان با مجموعههای سلفی و وهابی صورت گرفته است؛ يعني برداشت غالب است که وقتی از اهل سنت حرف می‌زنیم؛ مجموعه وهابیها، تکفیریها و اهل سنت به ذهنشان مي‌آيد در حالی که واقعیت، خلاف این است. بيشتر اهل سنت مخالف وهابیت و سلفی‌ها هستند و خطای راهبردی است اگر همه اهل سنت را با وهابیت و سلفیت یکی بگیریم.
- موضع بيشتر اهلسنت در مواجهه با اندیشه تکفیری
سوال: بنابراین بيشار غالب اهلسنت جهان درباره تکفیریها چیست؟
عطاران: بيشتر اهل سنت، مخالف و درگیرند. سفری به گلستان داشتم. علمای آن منطقه، بارها این نکته را تصریح کردهاند که: ما نگران فرزندانمان نسبت به وهابیت هستیم و کمک کنید که از فرزندانمان و مدارسمان در برابر خطر وهابیت مواظبت کنیم. در کردستان بارها علمای اهل سنت شافعی یا در هرمزگان بارها علمای منطقه، این مطلب را گفتهاند و نگران هستند. این، نشان دهنده موضع‌گیریشان در برابر افراط، تشدد و تکفیری‌هاست.
- خاستگاه تکفیر در میان مسلمانان کجاست؟
سوال: آیا میتوان خاستگاه تکفیریها را عالمان و مفتیان آنان دانست؟
عطاران: در بحث تکفیر، بیشترین تأثیر متعلق به عامل بیرونی جهان اسلام است نه عامل درونی. عامل درونی نهایتاً به نقد منجر میشود و استدلال علمی که، شما چرا این گونه عمل میکنید و به کشتار منجر نمیشود؟ بحث تکفیر، بیشتر عامل بیرونی دارد. ریشه را در آنجا دنبال کنید.
- آمار اهلسنت و مخالفان پُر تعداد تکفیر، در مقابل اقلیت ناچیز متحجر و تکفیری
سوال: بنابراین تکفیریها تنها گروه کوچکی هستند که با حمایت دشمنان اسلام، در برابر اکثریت مسلمانان به پا خاستهاند و از تفرقه میان مسلمانان سوء استفاده میکنند.
عطاران: یقیناً این‌گونه است. اگر بخواهیم به تنوع مذهبی در میان کشورهای مختلف اشاره کنیم. از حدود یک میلیارد و هفتصد و پنجاه میلیون مسلمان که 7/22 درصد جمعیت جهان را تشکیل میدهند، قریب به سی درصد شیعه هستند. حنفي‌ها، در جامعه اهل سنت بیشترین آمار را دارند. در آسیای میانه و قفقازو بالکان غالباً حنفي هستند. کشورهایی مثل هند و پاکستان، افغانستان، ترکیه، چین، بيشترشان حنفي هستند. در جاهای دیگر ، درصدشان کمتر از شافعی و مالکی هستند.
مرحله بعد شافعي ها هستند. در جنوب شرق آسیا، مثل: کشورهای اندونزی، تایلند و فیلیپین شافعی هستند. مصر، فلسطین، شرق آفریقا، مثل: سودان، اتیوپی، سومالی، کردها در مناطق مختلف، شافعی مذهب هستند.
در آفریقا، بيشتر مالکی مذهب هستند. کشورهایی، مثل الجزایر، لیبی و تونس، چاد، مالی و نیجریه مالکی هستند. کویت و قطر نیز اکثریت مالکی هستند.
حنبلیها که در مرحله چهارم قرار دارند، جمعیت زیادی ندارند؛ بیشتر در عربستان هستند؛ یک مجموعه هم در سوریه و فلسطین و مصر و عمان داریم. تنها جایی که حنبلي ها در اکثریتند، عربستان است.
مجموعه اباضیه هم که ما آن‌ها را شیعه نمیدانیم، ولی جهان اسلام، متأسفانه از شیعه میدانند، مرکزیتشان در عمان است. در تونس نيز حضور دارند.
سوال: گرایش‌هاي کلامی اهلسنت به چه صورت است؟
عطاران: در هند و پاکستان حنفي ها دو دستهاند: دیوبندیها و بریلوی ها. بریلویها بیشتر رویکرد صوفیانه دارند. اکثریت جهان اسلام با وجود مذاهب مختلف، گرایش صوفیانه دارند و صوفیه با علاقه شدید به اهل بیت، اعتماد و اعتقاد به اهل بیت را دارا هستند. سر سلسله تصوفشان به امیرالمومنین علی علیه السلام برمی‌گردد.
سوال: چند درصد از اهل سنت جهان، گرایش صوفیانه دارند؟
عطاران: تقریباً پنجاه تا هفتاد درصد اهل سنت جهان، دارای رویکرد صوفیانهاند.
مصر که حنفی، مالکی و شافعی دارد، محبتشان به اهل بیت مثال‌زدنی است. اعیادی که به مناسبت میلاد امام حسین برگزار میکنند، از ایران بزرگ‌تر و بیشتر است. جشن دارند و اشعاري که نسبت دربارة اهل بيت می‌گویند خیلی زیبا و شنیدنی است.
قریب به پنجاه تا هفتاد درصد اهل سنت جهان که گرایش صوفیانه دارند، با سلفی‌ها و تکفیریها مخالفند. بعضی به گونهای هستند که عکس پنج‌تن را در خانههایشان دارند و اسامی این پنج‌تن، را در میان بسیاری از فرقه‌هاي تصوف است و نيز برای فرزندانشان انتخاب میکنند.
سوال: اهل سنت شبه قاره چه تفکراتی دارند؟!
عطاران: بيشتر حنفي ها به ویژه در شبه قاره هند، بریلوی هستند. بریلویها همه صوفی هستند و پیر طریقت دارند. در پاکستان و هندوستان مراقد و مراکزی برای ذکر و عبادت دارند، مثل آنچه که ما براي مقابر ائمه داریم. ساداتی که همه با عمامه سیاه هستند، شب‌هاي جمعه، مراسم ذکر و دعا به صورت بسیار گسترده دارند. جمعیت زیادی میآیند و زیارت میکنند.
بيشتر مردم در پاکستان و هند بریلویاند و دیوبندیها در مرحله دومند. اگرچه تبلیغاتشان به سبب پشتیبانی‌هاي که می‌شوند و تشکل‌هایی که دارند گسترده است.
سوال: آیا همه دیوبندیها دارای دیدگاههای افراطی هستند؟
عطاران: برجسته‌ترین مدرسه دیوبندیها در پاکستان، دارالعلوم کورنگی است. مدرسه بزرگی است که در منطقه کورنگی مي‌باشد. آنجا بسیار به اهل بیت احترام میگذارند و علاقه دارند. البته مدارس بسیار متعصبانه‌اي مانند: مدارسی که طالبان از آن‌ها متولد شدند، هم داريم ولی در اقلیتند و دو تا مدرسه هم که باشند کارشان را انجام میدهند. آن‌ها تربیتشان سخت‌گيرانه و متعصبانه است و به تعبیر ديگر، تکفیری است و خروجیهایشان معمولاً افرد تندرو است، ولي اکثریت این‌گونه نیستند و کار خودشان را انجام میدهند. آموزشهای خاص خود را دارند، تقیّد مذهبیشان را دارند. احترام به سادات را به عنوان سر سلسله متصل به پیامبر و فرزندان پیامبر، دارند، اما سر و صدایی که از پاکستان می‌شنویم براي سپاه صحابه و طالبان و امثال آن‌هااست.
سوال: این ذهنیت هم بیشتر به آن عامل دومی برمی‌گردد که اشاره کردید
عطاران: بله، تبلیغات زیاد و پشتیبانی جدی که عربستان از آن‌ها میکند. علیرغم اختلافات مذهبی که با آن‌ها دارند ولی از حیث باورهای اعتقادی به هم نزدیکند. در حاکمیتهای دوره‌هاي مختلف پاکستان هم، اینها تقویت میشدند و بعضی‌هایشان ساختة دست حکومت و سرویس‌هاي اطلاعاتی بودند. در هندوستان نيز، این وضعیت را داریم. دیوبندیها اکثریت نیستند. اگرچه دیوبندیها در هندوستان آرام تر و معتدل تر از پاکستان هستند، ولی در عین حال آن چيزي که برداشت می‌کنیم از دیوبندیها و جامعه اهل سنت، همان طالبان و سپاه صحابه و کارهای تکفیری است که انجام میدهند. اینها شکل‌گیریشان بیشتر در زمان بعد از انقلاب اسلامی و برای مقابله با ایران بوده است و این‌که جامعه اهل سنت گرایش به سمت جمهوری اسلامی پیدا نکنند. به هر جهت، فعاليت‌هاي آنان با اهداف سیاسی است و همين انگيزه‌هاست که مشکل‌زاد شده وگرنه باورهای اعتقادی آنجا خیلی مشکل ایجاد نمي‌کند.
سوال: تفاوت ميان بریلویها و دیوبندیها، فارغ از گرایش صوفیانهشان، چیست؟
عطاران: بریلویها ندای برای غیرخداوند را جایز میدانند. توسل میجویند، نذر مي‌کنند و مراقد بزرگانشان را زیارت میکنند، مثل آنچه که در شیعیان داریم، اما دیوبندیها این‌گونه نیستند.
سوال: تقسیم بندی حنفي‌ها، به بریلوی و دیوبندی اختصاص به شبه قاره هند دارد؟
عطاران: بیشتر در آنجا است، چون ریشهاش همان‌جا بوده است. حنفي‌هايِ شرق ایران رویکرد دیوبندی دارند. بریلوی کم است، ولی در جاهای دیگر این طور نیست.
سوال: سابقهای از درگيري بریلویها با ديگر مذاهب هست؟
عطاران: بله، کشتارهای فراوانی بین بریلوی و دیوبندی بوده و هست. در دیوبندیها افراد معتدل زیاد است، اما به همان نسبتی که متشدّدین و تکفیری‌هايِ دیوبندی در مقابل شیعه موضع میگیرند و قائل به تکفير هستتند، در پاکستان کشتار مي‌کنند و در برابر بریلویها نيز، تقریباً این‌گونه مواضع را دارند.
- عوامل شکلگیری شکاف مذهبی میان پیروان مذاهب اسلامی
سوال: به نظر شما علت این اختلافات و کج فهمیِ مذاهب اسلامی نسبت به یکدیگر چیست؟آیا علت، فضای تبلیغاتی است یا مسائل دیگر؟
عطاران: سه عامل اصلی دارد:
- ۱. عدم شناخت علمی و منطقی از باورهای یکدیگر: عامل اول، که شاید مهم‌ترین عامل است، عدم اشراف صحیح، بر باورهای یکدیگر است در جامعه، حوزه و مجامع دانشگاهیِ ما، برداشت درستي از باورهای اهل سنت وجود ندارد و بیشتر به شنیده‌ها اکتفا می شود و یک سری از منشورات و موضع گیری‌هایی که روی آن کار تبلیغاتی شده، به چشم می آید. البته این نکته در حوزه شیعه نيز هست. جامعه اهل سنت نیز برداشت درستی از باورهای شیعه ندارند. وقتی شیعه گفته میشود مجموعه تبلیغات دربارة شیعه به ذهن مخاطب میآید که آن نيز، تبلیغات ناسالمی است که به قصد تشویش و ایجاد ذهنیت انجام میشود. البته چون جامعه اهل سنت، غالب در جهان اسلام است، تبلیغات سوء، علیه شیعه بیشتر است.
- ۲. تبلیغات نفاق افکنانه دشمن در ميان مسلمانان: اين هدفکه با رسانههای وابسته در پی ایجاد اختلاف و تعریفهای اشتباه و مغرضانه از مذاهب اسلامی است.
- ۳. موفقیت‌های جمهوری اسلامی پس از انقلاب: استکبارستیزی که انقلاب و جمهوری اسلامی داشت، موجب شد که دشمنان اسلام مقابله کنند و جامعه اهلسنت را از این فضا دور نگه دارند و ما را از اهلسنت دور نگه دارند. بهترین راهش نيز این است که با بيشترين تبلیغات، به هر دو طرف، این را الغا کنند که اینها (طرف مقابل) کسانی هستند که تفکر سخت‌گيرانه و انحرافي دارند، قابل تعامل نیستند، با اسلام فاصله‌شان خیلی زیاد است و هیچ گونه تعامل با آن‌ها امکان‌پذیر نیست.
هدف استکبار مبنی بر دور نگاه داشتن اهلسنت از فضای انقلاب اسلامی، باعث شده که دشمنان اسلام بیشتر در پی آن باشند که واقعیت‌ها و باورهاي شیعه به گوش جهان نرسد و در انزوا قرار بگیرد. در مقابل، تلاش شده است تا باورهای غلط و متشدّدانه، به عنوان معتقدات شیعه، تبلیغ بشود. آن‌هایی که ارتباط ندارند و مطالعه نداشتهاند به این مجموعههای نوشتاری و شنیداری اکتفا میکنند و در نتيجه این خروجی را دارند که شیعه يک مجموعه متشدّد، قائل به تحریف قرآن و غالی در مورد ائمه (علیهم الصلاه و السلام) هستند که با مسلمانان و مجموعه اسلامی خیلی تفاوت دارد. این تبلیغات موفق عمل کرده است و امروزه در این زمینه شاهد وضعیت خوبی نیستیم متاسفانه.
- محبت اهلبیت (علیهم السلام) عامل وحدت مسلمانان
سوال: آیا به جز اصول دین، کتاب و قبلة واحد میتوان نقطة اشتراکی را میان گرایشهای مختلف اسلامی نام برد که در پیوند دادن تمام مذاهب به یکدیگر تأثیر بهسزایی داشته باشد؟
عطاران: جامعه اهل سنت با وجود مذاهب و مکاتب مختلف فکری، بر محبت اهل بیت اشتراک دارند؛ یعنی وجه مشترک غالبشان، هم‌چنین تقیّد به مسائل و مبانی دینی از ديگر جنبه‌هاي مشترک است.
سوال: واکنش علمای اهل سنت به اوضاع سوریه و عراق در برابر تکفیریها چگونه است؟
عطاران: باید بین حوادثي که در سوریه و عراق اتفاق مي‌افتد و جریان تکفیری تفاوت قائل شويم. از نگاه ما اینها یکی هستند و یک آبشخور دارند، اما حرکت رسانهای شدیدي که صورت گرفته و حتی موضعگیری حاکمانشان این بوده که جریان سوریه را یک جریان تکفیری خطاب نکنند، بلکه جریاني مردمی قلمداد کنند. برداشتی که دربارة مسئله عراق هم صورت گرفت، تا انقلابی مردمی تلقی بشود، از اين رو مسلمانان در این زمینه تکلیف روشنی ندارند و برایشان شفاف نیست. حتی شاید در بین برخی اندیشمندان نیز خیلی روشن نباشد. زیرا یک جریان تبلیغاتی گستردهای دائم در منازل اینها القا میکند که یک جریان انقلابی دارد سرکوب میشود. مردم، حاکمشان را نمیخواهند و به آن‌ها اجازه اعتراض داده نمیشود. جریانات سوریه و داعش در جامعه اهل سنت به عنوان یک حرکت تند افراطی مطرح نمي‌شود. اگرچه با گذشت زمان خیلی روشنتر شده، حتی برای خودِ سوری‌ها و علمای اهل سنت سوریه هم، امر مشتبه شده بود که یک حرکت مردمی است و سرکوب میشود، اما الان دارد روشن میشود. ولی رسانه‌هایی که در اختیار ما هست، بسیار محدود مي‌باشد و دامنة حضورش خیلی کم است و آن‌ها (رسانههای حامی تکفیریها و رسانههای غرب) اقسام رسانه را با زبان‌های مختلف در تلویزیون‌هاي مسلمانان دارند و تبلیغات میکنند و در بعضی جاها واقعاً وحشتی که ایجاد میکنند، مؤثر است. فیلم‌هاي آمریکایی که سازمان سیا درست میکند، جنایاتی که سازمان سیا در جاهای مختلف مرتکب میشود را بزرگنمایی و القای ترس میکنند. داعشی‌ها نيز همین‌گونه کار میکنند. در عراق کاری میکنند که علمای اهل سنت نمیتوانند موضعگیری کنند. چون زندگی‌شان در خطر است. در سوریه نيز همین کار را کردند. نمونههایی مثل: شهید علامه البوطی بر همین اساس بود. ولی این نمیتواند ملاک باشد و بعضي جاها که موضعگیری میکنند، برایشان خیلی روشن است که اینها مجموعههای تکفیری ضد اسلام هستند و دارند چهره اسلام را مکدر میکنند. این نکته مسلم است که هم در داخل و هم خارج از ایران مردم و جامعه اهل سنت در برابر این گروهها، موضع جدی دارند و خودشان را آسیب پذیر میدانند و نگران هستند نسبت به خانوادهشان، اسلام و مبانی دینیشان، که اینها، آسیب میزنند.
- وظیفه ما در قبال این روند
سؤال: وظیفه ما در قبال این روند چیست؟
عطاران: وظیفه ما این است که روشنگری کنیم و اطلاعات خودمان و جامعهمان را دربارة اهل سنت و موضع‌گیری‌هاي‌شان و تفکیکی که بین جریانات فکری آن‌ها وجود دارد، بیشتر کنیم تا بتوانیم موضعگیری واحدی، علیه تکفیر و ارهاب صورت بدهیم.
سوال: فکر کنم سال گذشته بود که سید حسن نصرالله تصریح کرد که این جریان‌هاي تند و افراطی خطرشان فقط شیعه را هدف قرار نداده، بلکه کل اهل سنت و مسلمانان را؛ در واقع طبق فرمایشات شما اکثریت اهل سنت هم در این جریان تهدید جدی دارند، اگر چه به واسطه تبلیغات، خطرش را کامل احساس نکنند و دیرتر هضم کنند.
عطاران: ما آینده خوبی داریم، مثل این همایشی که پیش بینی شده است. اگر بتوانیم اکثریتی را از جامعه اهل سنت همراه داشته باشیم و حضور داشته باشند. چون ما در این همایش مخاطبمان کیست؟ اگر جامعه ایرانی است، که هر روز در رسانه‌ها می‌گویم و روشن است، ولی اگر جامعه اهل سنت بین الملل مخاطب ما هستند، زمانی می‌تواند تأثیرگذار باشد که گویندگان و دستاندرکاران اصلی این همایش، اهل سنت باشند چه داخل و چه خارج از ایران. اگر عالمان شیعه یک برنامه را تنظیم بکنند، تأثیرش به مراتب کم خواهد شد.
سوال: اکنون فضا را چگونه ارزیابی میکنید؟
عطاران: الان این فضا رو نمی‌بینم ممکن است حتی ضد ارزش تلقی شود و آثار منفی داشته باشد و یک جهبه را علیه جامعه اهل سنت قرار دهد. شیعیان، در مقابل اهل سنت تلقی بشوند. اگر میخواهیم از وحدت و اصول اسلامی حفاظـ کنیم، این صیانت باید توسط خود علما باشد و ممکن است ورودشان بااحتیاط باشد، چون مسائل برایشان شفاف نیست و باید حق بدهیم و شرایطی ایجاد کنیم که حضور چشمگیری داشته باشند.
نظرات شما عزیزان:
.: Weblog Themes By Pichak :.
